Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego zwiększyła ochronę pracowników
Nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw zmieniła część regulacji Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących sporów sądowych pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Wzmocniła ona pozycję zatrudnionych, m.in. poprzez zobowiązanie pracodawcy do dalszego zatrudnienia pracownika aż do wydania wyroku przez sąd odwoławczy, a także zwiększenie trwałości stosunku pracy pracowników szczególnie chronionych.
Zmiany Kodeksu postępowania cywilnego w przepisach dotyczących sporów sądowych pomiędzy pracownikiem a pracodawcą weszły w życie 22 września 2023 r. na mocy ustawy z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja KPC polega na modyfikacji dotychczasowej treści art. 4772 § 2 KPC oraz na dodaniu art. 7555 KPC.
Nie możliwość, a obowiązek
Pierwsza z zasygnalizowanych zmian odnosi się do konsekwencji sporów pomiędzy pracodawcą a zatrudnionym. W dotychczasowym stanie prawnym sąd, wydając korzystny dla pracownika wyrok w sprawie roszczenia o uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne lub roszczenia o przywrócenie do pracy, mógł dodatkowo nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Po nowelizacji sąd ma już nie możliwość, a obowiązek zobowiązania pracodawcy do dalszego zatrudnienia pracownika – aż do wydania wyroku przez sąd drugiej instancji.
Jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji, w aktualnym stanie prawnym praktyka sądowa jest rozbieżna, co budzi wątpliwości w sytuacji uznania w pierwszej instancji zasadności roszczenia zawartego w pozwie. Jak wskazano, skoro sąd uznaje np. wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne, powinien zarazem dać temu wyraz, nakładając na pracodawcę, w wyniku żądania uprawnionego, obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Przeciwna praktyka jest niezrozumiała i wydaje się sprzeczna z korzystnym dla pracownika rozstrzygnięciem sądu.
Wystarczy uprawdopodobnienie roszczenia
Jak wspomniano, drugą zmianą wprowadzoną do KPC jest dodanie w przepisach o postępowaniu zabezpieczającym art. 7555 KPC.
Na jego mocy pracownicy podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia (np. pracownicy w wieku przedemerytalnym czy pracownice w ciąży), którzy dochodzą przed sądem pracy przywrócenia do pracy lub uznania wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne, mogą wnioskować, na każdym etapie postępowania, o udzielenie zabezpieczenia poprzez nakazanie ich dalszego zatrudnienia – do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Sąd będzie zobligowany do uwzględnienia wniosku pracownika, chyba że roszczenie jest w sposób oczywisty bezzasadne.
Dzięki nowym przepisom pracownicy podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, którzy dochodzą przed sądem pracy przywrócenia do pracy lub uznania wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne, mogą wnioskować, na każdym etapie postępowania, o udzielenie zabezpieczenia poprzez nakazanie ich dalszego zatrudnienia – do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Sąd będzie zobligowany do uwzględnienia wniosku.
W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano, że za wzmożoną ochroną trwałości stosunku pracy pracowników szczególnie chronionych w prawie procesowym stoi konieczność przeciwstawienia się skutkom długotrwałych procesów sądowych, które odrealniają materialne gwarancje ochrony trwałości stosunku pracy.
Przepis art. 7555 KPC wprowadza więc tzw. zabezpieczenie nowacyjne, czyli kształtujące na nowo stosunki między stronami na czas toczącego się postępowania. Takie rozwiązanie pozwoli na tymczasowe zaspokojenie roszczeń uprawnionego na czas postępowania sądowego. Przepis ten stanowi więc lex specialis do art. 731 KPC, zgodnie z którym zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia.
Aby uzyskać omawiane zabezpieczenie, pracownik będzie musiał jedynie uprawdopodobnić istnienie roszczenia. W przeciwieństwie do ogólnej zasady wynikającej z art. 73011 § 1 KPC, nie będzie więc musiał wykazać istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.
W myśl art. 7555 § 2 KPC postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji. Tym samym, zgodnie z art. 743 § 1 KPC, sąd z urzędu będzie nadawał takiemu postanowieniu klauzulę wykonalności.
Dodatkowo pracownik może wnioskować, aby w postanowieniu o zabezpieczeniu sąd zagroził obowiązanemu pracodawcy nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego pracownika, na wypadek naruszenia obowiązków określonych w tym postanowieniu. Obowiązany pracodawca może natomiast żądać uchylenia prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wyłącznie, jeżeli wykaże, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki do tzw. dyscyplinarnego zwolnienia pracownika (art. 52 § 1 KP). Nie może on natomiast żądać zmiany sposobu zabezpieczenia.
Wyższe koszty pracodawców
W najbliższym czasie okaże się, czy pracownicy będą masowo korzystać z nowych środków ochrony i wnioskować o dalsze zatrudnienie na czas sporu z pracodawcą. Bez względu na to, jak wiele osób zdecyduje się na korzystanie z nowych uprawnień, uchwalone zmiany wydają się niekorzystne dla pracodawców, ponieważ niezależnie od prawomocnego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji, będą oni musieli ponosić koszty zatrudnienia pracowników, jeśli zgłoszą oni taki wniosek w toku postępowania sądowego np. o przywrócenie do pracy.
Co ciekawe, w toku procesu legislacyjnego negatywne stanowisko wobec omawianych zmian wyraził Senat, który wskazywał, że przepisy zawarte w KPC „nie są objęte materią uregulowań związanych z emeryturami pomostowymi ani ze sprawami pracowniczymi”. Mimo poprawek Senatu zmierzających do wykreślenia z projektu zmian w KPC, nowelizacja została uchwalona.
Autor: Żaneta Napora, adwokat