Deklaracja „zerowa” VAT – często składana bezzasadnie
Brak otrzymania przez biuro rachunkowo-księgowe dokumentów umożliwiających prawidłowe przygotowanie deklaracji VAT za dany okres nie jest okolicznością uzasadniającą złożenie deklaracji „zerowej”. Składając ją w takiej sytuacji, podmiot odpowiedzialny za dokonywanie rozliczeń w imieniu podatnika ryzykuje odpowiedzialnością na gruncie kodeksu karnego skarbowego.
Zgodnie z art. 99 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy podatku od towarów i usług zobowiązani są złożyć deklarację rozliczeniową za zakończony okres wykazującą dokonane w nim transakcje. Według zasady ogólnej, od której istnieje kilka wyjątków, deklaracje miesięczne składa się w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu.
Kiedy „zerowa” deklaracja?
Obowiązek składania deklaracji VAT spoczywa na wszystkich podatnikach VAT, również tych, którzy w danym okresie rozliczeniowym nie dokonali żadnych czynności opodatkowanych tym podatkiem. Tylko w takiej sytuacji należy złożyć tzw. zerową deklarację rozliczeniową VAT.
Uzasadnieniem dla złożenia „zerowej” deklaracji w żadnym wypadku nie jest natomiast np. niewyrobienie się na czas z przygotowaniem pełnego dokumentu lub niedostarczenie biuru rachunkowemu przez klienta dokumentów do zaksięgowania. Tymczasem – jak można dowiedzieć się np. z internetowych grup dyskusyjnych poświęconych księgowości – składanie deklaracji „zerowych” w takich sytuacjach jest niestety częstą praktyką.
Biura rachunkowe w niektórych przypadkach składają deklaracje „zerowe” z obawy przed mogącą ich obciążać odpowiedzialnością na gruncie kodeksu karnego skarbowego (kks). Tymczasem, w świetle obowiązujących przepisów ordynacji podatkowej zarówno za zapłatę lub pobranie i wpłacenie podatku, a także złożenie deklaracji odpowiada tylko podatnik i płatnik. Wyjątki od tych zasad może wprowadzać wyłącznie ustawa.
Potrzebna odpowiednia umowa
Wątpliwości niekiedy budzi regulacja art. 9 § 3 kks, zgodnie z którą za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Powyższy przepis rozszerza krąg podmiotów, które mogą ponosić odpowiedzialność karną skarbową, zatem profesjonalnie działające biuro rachunkowe powinno zadbać o to, by w umowie z klientem znalazło się postanowienia precyzujące – po pierwsze – w jakim terminie powinien on dostarczyć komplet dokumentów za poprzedni miesiąc, a także – po drugie – że w sytuacji, gdy klient, wbrew postanowieniom umowy, nie dostarczy księgowemu dokumentów na czas, ten zostaje zwolniony z obowiązku terminowego złożenia deklaracji VAT.
Złożenie „zerowej” deklaracji VAT w sytuacji, gdy w danym okresie rozliczeniowym zostały dokonane jakiekolwiek czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług, może wyczerpywać znamiona czynu zabronionego, o którym mowa w art. 56 kks, tj. oszustwa podatkowego.
Oszustwo czy brak winy?
Warto mieć świadomość, że złożenie „zerowej” deklaracji VAT w sytuacji, gdy w danym okresie rozliczeniowym zostały dokonane jakiekolwiek czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług, może wyczerpywać znamiona czynu zabronionego, o którym mowa w art. 56 kks, tj. oszustwa podatkowego. Tak samo należy zakwalifikować działanie polegające na złożeniu deklaracji VAT w sytuacji, gdy księgowy wie, że dostarczone mu dokumenty nie są kompletne.
Świadome złożenie niepełnej deklaracji VAT może być więc zachowaniem kwalifikowanym jako wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe polegające na podaniu nieprawdy w deklaracjach VAT. Jednak w przypadku, gdy to klient swoim zachowaniem uniemożliwia księgowemu złożenie w jego imieniu prawidłowej deklaracji VAT, to taką sytuację należałoby oceniać przez pryzmat art. 1 § 3 kks. Według tego przepisu nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Należy jednak podkreślić, że biura rachunkowo-księgowe, będąc podmiotami profesjonalnie zajmującymi się tego typu działalnością, mają obowiązek dołożyć należytej staranności z uwzględnieniem zawodowego charakteru prowadzonej działalności w celu prawidłowego i terminowego składania deklaracji.
W interesie każdego profesjonalnie działającego biura księgowego jest zatem sformułowanie umowy z klientem w sposób niepozostawiający wątpliwości co do zakresu obowiązków stron i konsekwencji ich niezrealizowania, w szczególności w odniesieniu do możliwości odpowiedzialności na gruncie kks. W przypadku opóźnień w dostarczaniu dokumentów przez klienta pomocne mogą okazać się dodatkowo działania przypominające i edukujące. Nieotrzymanie dokumentacji nie powinno być natomiast okolicznością uzasadniającą złożenie „zerowej” deklaracji, ponieważ instytucja ta zarezerwowana jest wyłącznie dla braku dokonania czynności opodatkowanych VAT w danym okresie.
Autor: Katarzyna Jessa, adwokat, mediator