Zbyt wysoka stawka VAT na fakturze zakupu. Nie tak bardzo problematyczna

W opisanych wyżej okolicznościach TSUE orzekł, że Schütte – jako odbiorcy towarów – przysługiwało bezpośrednio względem organów podatkowych prawo do zwrotu VAT nienależnie wykazanego w fakturze, który on zapłacił swoim dostawcom i który dostawcy ci wpłacili do skarbu państwa. Jak wskazał TSUE, zwrot ten przysługuje nabywcy w okolicznościach, w których, po pierwsze, nie można mu zarzucić oszustwa, nadużycia lub niedbalstwa, w sytuacji, gdy nie może już żądać tego zwrotu od dostawców ze względu na przedawnienie przewidziane w cywilnym prawie krajowym, a po drugie, istnieje formalna możliwość, że w późniejszym czasie wspomniani dostawcy zażądają od organów podatkowych zwrotu nadpłaty po skorygowaniu faktur pierwotnie wystawionych na odbiorcę tych dostaw. Trybunał orzekł także, że w przypadku braku zwrotu VAT nienależnie pobranego przez organ administracji podatkowej w rozsądnym terminie szkoda poniesiona w wyniku braku możliwości dysponowania kwotą odpowiadającą temu nienależnie pobranemu VAT powinna zostać zrekompensowana poprzez zapłatę odsetek za zwłokę.

Warto zwrócić uwagę, że orzekając w omawianej sprawie, TSUE powołał się na wcześniejsze wyroki. Dotyczyły one jednak innych okoliczności, w których dostawcy wykazali na fakturach nienależny podatek VAT, bo: naliczenia VAT w sytuacji braku takiego obowiązku z uwagi na mechanizm odwrotnego obciążenia (C-835/18 Terracult, C-564/15 Farkas, C-691/17 PORR Építési Kft.) oraz podleganie opodatkowaniu VAT w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej (C-35/05 Reemtsma Cigarettenfabriken, C-397/21 HUMDA).

Omawiana sprawa jest więc pierwszą tego typu rozpatrywaną przez Trybunał, która dotyczy nie tyle naliczenia w fakturze nienależnego podatku VAT, ale zawyżenia należnego podatku VAT. Wydaje się jednak, że konkluzje płynące z tego wyroku, a mianowicie w szczególności, że zwrot VAT jest należny, ale w sytuacji, w której nabywca nie może już żądać od dostawców wystawienia faktury korygujących z uwagi na przedawnienie wynikające z prawa cywilnego, nie powinny zmienić pozytywnego podejścia polskich organów podatkowych. A to z tej przyczyny, że prawo do odliczenia VAT i ograniczenia tego prawa wynikają – odpowiednio – z art. 86 oraz art. 88 ustawy o VAT, a żaden z tych przepisów literalnie nie ogranicza prawa do odliczenia tylko do kwoty podatku obliczonej według prawidłowej stawki. Tym niemniej, z uwagi na należytą staranność, którą na co dzień powinien kierować się przedsiębiorca, zidentyfikowanie zawyżonej stawki VAT na fakturze powinno prowadzić do poinformowania o tym fakcie wystawcy faktury i wyrażenia oczekiwania wystawienia faktury korygującej.

Nowe możliwości nabywców

Wyrok w sprawie C-453/22 Schütte może natomiast stanowić inspirację dla nabywców, którzy otrzymali faktury z zawyżonym VAT, ale którym prawo do odliczenia nie przysługuje, aby w przypadku braku możliwości uzyskania zwrotu nadpłaconego VAT od wystawcy faktury np. z uwagi na likwidację sprzedawcy, wystąpili z wnioskiem o zwrot bezpośrednio do organów podatkowych. Jak bowiem wskazał TSUE, przepisy krajowe lub praktyka krajowa, które prowadzą do odmówienia nabywcy towarów zwrotu naliczonego VAT, który został mu nienależnie wykazany na fakturze i który nadpłacił on swoim dostawcom, wydają się nie tylko sprzeczne z zasadami skuteczności i neutralności VAT, ale również nieproporcjonalne, jeżeli nie ma on możliwości żądania od tych dostawców tego zwrotu jedynie ze względu na przedawnienie, na które powołują się oni wobec niego (podczas gdy nabywcy nie zarzuca się żadnego oszustwa, nadużycia lub zaniedbania; patrz pkt 25. wyroku TSUE). I dalej, jeżeli uzyskanie przez nabywcę od dostawców zwrotu VAT nienależnie wykazanego na fakturze i zapłaconego jest dla niego niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, ów nabywca, wobec braku udowodnionego oszustwa, nadużycia lub zaniedbania po jego stronie, ma prawo skierować swój wniosek o zwrot bezpośrednio do organów podatkowych (patrz punkt 26. wyroku). 

Polskie przepisy podatkowe nie przewidują co prawda szczególnej procedury na tego typu sytuacje, tym niemniej wniosek o zwrot VAT mógłby być wywodzony bezpośrednio z orzecznictwa TSUE, które współstanowi przecież element polskiego podatkowego porządku prawnego. Oczywiście każdy występujący do organów podatkowych z taką nietypową inicjatywą powinien liczyć się z odmową organów podatkowych i koniecznością kontynuowania sporu przed sądem.