Ustawa deregulacyjna. Kiedy usprawnienia dla przedsiębiorców i obywateli?
Trwają prace nad tzw. ustawą deregulacyjną, której projekt Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT) opublikowało na początku kwietnia 2024 r. Ustawa ma być odpowiedzią na zidentyfikowane problemy w obszarach prawa gospodarczego i administracyjnego, dotyczące m.in. wprowadzania nowych przepisów, prowadzenia kontroli podatkowych czy ograniczania biurokracji i barier prawnych. Według ostatnich zapowiedzi projekt może trafić pod obrady Sejmu w lipcu.
Zmiany wejdą w życie w drodze jednej ustawy o charakterze przekrojowym. Z uwagi na liczbę aktów prawnych, w których zidentyfikowano problemy, nowelizacja każdego z nich osobno byłaby zbyt pracochłonna. Za sprawą ustawy deregulacyjnej zmienionych ma zostać aż 35 ustaw z dziedziny szeroko rozumianego prawa gospodarczego oraz administracyjnego, przy czym zmian poszczególnych regulacji prawnych ma być jeszcze więcej.
Dotyczą one przede wszystkim działalności gospodarczej, zarówno na etapie jej rozpoczynania, jak i późniejszego prowadzenia i rozwoju przedsiębiorstwa. Dzięki proponowanym rozwiązaniom, przepisy mają być w założeniu mniej uciążliwe dla ich adresatów, a ich stosowanie ma być bardziej efektywne, głównie poprzez przez eliminację zbędnych i nadmiernych wymogów stawianych przed przedsiębiorcami. Mogą też oni liczyć, że dzięki zmianom będą mogli szybciej i łatwiej realizować obowiązki administracyjne.
Co znalazło się wśród proponowanych zmian?
Jak już wskazano wcześniej, ustawa deregulacyjna przewiduje szereg zmian w otoczeniu prawnym przedsiębiorców. Poniżej znajduje się opis najważniejszych z nich.
1. Wydłużenie vacatio legis
Projekt zakłada wydłużenie okresu pomiędzy ogłoszeniem ustawy a wejściem przepisu w życie – ma on być nie krótszy niż 6 miesięcy. W zamiarze ma to pozwolić przedsiębiorcom na lepsze przygotowanie się do stosowania nowych regulacji prawnych.
2. Położenie większego nacisku na polubowne rozwiązanie sporu poprzez mediację w postępowaniach administracyjnych
Zgodnie z projektem ustawy w Kodeksie postępowania administracyjnego zawiadomienie o możliwości przeprowadzenia mediacji będzie mogło być dokonywane więcej niż raz oraz na każdym etapie postępowania administracyjnego. W ocenie projektodawców ma to przyczynić się do zwiększenia świadomości o możliwości skorzystania z mediacji przez stronę takiego postępowania.
3. Wprowadzenie zasady „one in, one out”
Wśród rozwiązań ułatwiających prowadzenie biznesu pojawiła się również propozycja, w myśl której projektodawca wprowadzając jeden nowy obowiązek administracyjny, będzie dążył do zmniejszenia innego obowiązku zgodnie z zasadą równoważenia obowiązków administracyjnych.
4. Zawieranie umów leasingu w formie dokumentowej
Projektowana ustawa obejmuje również zmiany w Kodeksie cywilnym, m. in. w zakresie zawierania umów leasingowych. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, umowy leasingu oraz zmiany umowy leasingu mogą być zawierane jedynie w formie pisemnej pod rygorem nieważności. W projekcie pojawia się możliwość zawierania umów leasingu w formie dokumentowej, bez konieczności posiadania kwalifikowanego podpisu elektronicznego. To rozwiązanie idące z duchem czasu, wyczekiwane przez branżę leasingową, które powinno uprościć działanie zarówno finansującym, jak i korzystającym, a także przyspieszyć proces zawierania nowych umów.
5. Zwolnienie od akcyzy samochodów osobowych w prowadzonej działalności B+R
Spółki z branży leasingowej oraz wiele innych podmiotów, które posiadają znaczne floty samochodów, nie skorzystają natomiast z projektowanego zwolnienia od podatku akcyzowego od samochodów osobowych. Rozwiązanie to adresowane jest bowiem do podmiotów prowadzących działalność B+R, ale wyłącznie takich, które posiadają status centrum badawczo-rozwojowego. Więcej na temat tej zmiany pisaliśmy w artykule „Ustawa deregulacyjna a zwolnienie z akcyzy. Kto skorzysta?”.
Co ważne, zwolnienie obowiązywałoby w czasie wykorzystywania samochodu osobowego do celów badawczych w prowadzonej działalności B+R. Warunkiem jego uzyskania będzie wystąpienie do właściwego naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, stwierdzającego zwolnienie od akcyzy samochodu osobowego wykorzystywanego w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji o rejestracji pojazdów.
Ustawa deregulacyjna ma wejść w życie 1 stycznia 2025 r. Planowano, że Rada Ministrów przyjmie projekt w II kwartale 2024 r., ale zgodnie z ostatnimi zapowiedziami wiadomo, że tego terminu nie uda się dotrzymać. Jak wskazał cytowany przez Polską Agencję Prasową wiceminister rozwoju technologii Jacek Tomczak, ustawa na pewno trafi pod prace rządu w lipcu i są szanse, by jeszcze w tym samym miesiącu zajął się nią Sejm.
6. Zmiana zasady kontroli, w tym podatkowych
Projekt przewiduje również zmianę w kontrolach prowadzonych u przedsiębiorców – wraz z zawiadomieniem o kontroli podatnik ma otrzymać listę dokumentów i informacji, które będą niezbędne podczas prowadzonych działań. Ma to w zamyśle zapewnić, że kontrola będzie przeprowadza w sposób jaśniejszy i bardziej przejrzysty. Co istotne, zakłada się również skrócenie maksymalnego okresu trwania kontroli u mikro przedsiębiorców – z 12 do 6 dni (w skali jednego roku).
Co więcej, przedsiębiorcy mają zostać podzieleni na kategorie ryzyka – od przynależności do odpowiedniej grupy będzie uzależniona maksymalna częstotliwość kontroli. Zmiany w tym zakresie nie będą jednak dotyczyć kontroli podatkowych i celno-skarbowych.
7. Wykreślenie art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej
W ustawie deregulacyjnej znalazła się również długo wyczekiwana zmiana w Ordynacji podatkowej, czyli wykreślenie przepisu, pozwalającego organom podatkowym sztucznie zawieszać pięcioletni termin przedawnienia obowiązków podatkowych poprzez intencjonalne wszczynanie postępowań karnych skarbowych.
Kontrowersje wynikające z tej regulacji dostrzegał m.in. Naczelny Sąd Administracyjny, który w maju 2021 r. wydał uchwałę (I FPS 1/21), przyczyniającą się do tego, że sądy administracyjne uchyliły wiele decyzji organów, nakazując im wykazanie zasadności wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Przepis był też zaskarżany przez Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego, ale jak dotąd sprawa nie doczekała się rozstrzygnięcia.
Co z vacatio legis?
Projekt zakłada, że ustawa deregulacyjna wejdzie w życie 1 stycznia 2025 r. Planowano, że Rada Ministrów przyjmie projekt w II kwartale 2024 r., ale zgodnie z ostatnimi zapowiedziami wiadomo, że tego terminu nie uda się dotrzymać. Jak wskazał cytowany przez Polską Agencję Prasową wiceminister rozwoju technologii Jacek Tomczak, ustawa na pewno trafi pod prace rządu w lipcu i są szanse, by jeszcze w tym samym miesiącu zajął się nią Sejm (w lipcu planowane są dwa posiedzenia).
Trudniejszy do przewidzenia jest termin zakończenia procesu legislacyjnego. Niezależnie od momentu zakończenia prac nad projektem, z pewnością stanowi on pierwszy krok w realizacji rządowych zapowiedzi dotyczących poprawy środowiska prawnego i instytucjonalnego, w którym działają polskie firmy. Rada Legislacyjna co prawda wskazała na niektóre mankamenty i nieścisłości projektu, ale ostatecznie pozytywnie zaopiniowała projekt i wydała rekomendację do dalszych prac prawodawczych.
Autor: Anna Cabańska