Toczące się działania wojenne. Ryzyka związane z umową leasingu
Już trzeci miesiąc na terytorium Ukrainy trwają działania wojenne, których skutki humanitarne z przerażeniem śledzi cały świat. Wojna pociąga za sobą niestety również skutki ekonomiczne i prawne, które wykraczają daleko poza terytorium państwa objętego wojną. Mogą one dotykać m.in. leasingobiorców, którzy używają leasingowanych pojazdów do przemieszczania się lub transportu po terytorium Ukrainy, a może nawet Białorusi czy Rosji, a także – choć bardziej pośrednio – leasingodawców.
Odpowiedzialność leasingobiorcy
Charakter umowy leasingu i regulujące go przepisy determinują fakt odpowiedzialności leasingobiorcy za rozliczenie umowy leasingu w przypadku utraty przedmiotu leasingu, nawet jeśli ubezpieczyciel odmówi wypłaty kwoty ubezpieczenia.
Jak wskazuje art. 709(5) Kodeksu cywilnego, w przypadku utraty przedmiotu leasingu w wyniku okoliczności, za które leasingodawca nie ponosi odpowiedzialności:
- umowa leasingu wygasa;
- leasingobiorca powinien niezwłocznie zawiadomić leasingodawcę o utracie rzeczy;
- leasingodawca może żądać od leasingobiorcy natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody.
Oznacza to, że po wydaniu przedmiotu leasingu leasingobiorcy za wszystkie przypadki utraty rzeczy, za które nie jest odpowiedzialny leasingodawca, odpowie ekonomicznie leasingobiorca. Jego odpowiedzialność obejmować będzie więc także przypadkową utratę rzeczy, a jeśli ubezpieczyciel nie wypłaci kwoty ubezpieczenia, sam będzie musiał on pokryć pełną należność względem leasingodawcy.
Z uwagi na rosnące napięcia geopolityczne, w umowach ubezpieczenia lub ich ogólnych warunkach mogą pojawiać się wyłączenia terytorialne odpowiedzialności ubezpieczeniowej. Leasingobiorcy powinni więc śledzić uważnie zapisy umów i ogólnych warunków ubezpieczenia (OWU) proponowane przez ubezpieczycieli, a leasingodawcy – uczulać swoich klientów w tym względzie.
Co z ubezpieczeniem?
W przypadkach objętych ubezpieczeniem, ciężar ekonomiczny leasingobiorcy związany z utratą przedmiotu leasingu łagodzi ochrona ubezpieczeniowa, jednak standardowo umowy ubezpieczenia wyłączają takie zabezpieczenie w przypadku okoliczności związanych z działaniami wojennymi. W tym zakresie mogą pojawić się wątpliwości, czy chodzi o działania związane z wojną na terytorium nią objętym, czy może też chodzić – w obliczu wojny na Ukrainie – o działania podejmowane na terytorium Białorusi czy Rosji, czyli państw zaangażowanych w konflikt, których ewentualnym (choćby przypadkowym) celem na ich terytorium może potencjalnie stać się pojazd leasingodawcy, jeśli tam się znajdzie.
Może się też okazać, że z uwagi na rosnące napięcia geopolityczne, w umowach ubezpieczenia lub ich ogólnych warunkach zaczną pojawiać się wyłączenia terytorialne odpowiedzialności ubezpieczeniowej, obok wspomnianych powyżej. Leasingobiorcy powinni więc śledzić uważnie zapisy umów i ogólnych warunków ubezpieczenia (OWU) proponowane przez ubezpieczycieli, a leasingodawcy – uczulać swoich klientów w tym względzie.
Jeśli ubezpieczyciel skutecznie odmówi wypłaty ubezpieczenia, leasingobiorca pozostaje sam z obowiązkiem zapłaty wszelkich należności względem leasingodawcy – w związku z wygaśnięciem umowy leasingu.
Czy leasingodawca traci?
Z perspektywy leasingodawcy sytuacja utraty przedmiotu leasingu na terytorium państwa objętego wojną, może pogorszyć jego położenie o tyle, że przypadek odmowy wypłaty kwoty ubezpieczenia przez ubezpieczyciela z powodu utraty pojazdu na terytorium objętym wojną lub w wyniku działań wojennych (w zależności od tego, jak wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela jest sformułowane w umowie ubezpieczenia), będzie powodować konieczność dochodzenia całej należności bezpośrednio od leasingobiorcy. W praktyce, w niektórych przypadkach, może to nastręczać trudności i mnożyć po stronie leasingodawcy koszty związane np. z postępowaniami sądowymi, windykacją itd.
W tej trudnej sytuacji rola leasingodawców powinna więc skupiać się na informowaniu swoich klientów o ryzykach związanych z korzystaniem z przedmiotu leasingu na terytorium objętym wojną, również w kontekście związanym z ubezpieczeniem. Celem takich działań jest ograniczenie ryzyka wystąpienia sytuacji, w których klient może się znaleźć w bardzo trudnym położeniu, a pośrednio może na tym ucierpieć również finansujący.
Autor: Anna Ziemnicka-Milej, adwokat