Sprzedaż auta użytkowanego czasowo w działalności rolniczej lub gospodarczej – z VAT czy bez?
Na gruncie regulacji podatkowych rozwikłanie następstw działań, które dotyczą zarówno życia prywatnego, jak i zawodowego, może być niełatwe. W takiej sytuacji znalazł się rolnik, który najpierw nabył na własny użytek samochód osobowy, czasowo wykorzystywał go w swoim gospodarstwie, a następnie zdecydował się na jego sprzedaż. Czy w takiej sytuacji dostawa samochodu podlega opodatkowaniu VAT?
Rolnik ryczałtowy, prowadzący hodowlę ryb słodkowodnych, postanowił sprowadzić spoza Unii Europejskiej uszkodzone samochody osobowe. Pojazdy te zostały zakupione jako powypadkowe, opłacono dla nich należne cło i VAT (w Niemczech) oraz akcyzę (w Polsce). Rolnik zakupił samochody dla własnego użytku prywatnego, jednak po przeprowadzeniu niezbędnych napraw część z nich wykorzystywał w gospodarstwie rolnym do przewożenia wyposażenia i pokarmu dla ryb.
Właściciel samochodów nie miał prawa do odliczenia VAT z tytułu ich nabycia, nie korzystał nigdy z żadnych innych preferencji podatkowych związanych z samochodami, a one same nigdy nie zostały ujęte jako środki trwałe w jego działalności rolniczej. Ostatecznie rolnik postanowił o sprzedaży aut, a cena, jaką uzyskał, była wyższa niż cena zakupu (ze względu na dokonane naprawy). Wychodząc z założenia, że zakup, wyremontowanie oraz sprzedaż samochodów z zyskiem to czynności pozostające w zakresie zarządzania majątkiem prywatnym, rolnik nie rejestrował się jako czynnik podatnik VAT. Czy postąpił słusznie, uznając transakcję za niepodlegającą opodatkowaniu VAT?
NSA przychylny dla rolników
Dyrektor KIS, który początkowo rozpatrywał tę sprawę, twierdził, że trzy z tych samochodów były wykorzystywane w gospodarstwie rybnym podatnika, co jego zdaniem oznacza, że ich sprzedaż powinna być objęta VAT. Takie stanowisko zajął również WSA w Gliwicach.
Jednak NSA w wyroku z 27 lutego 2025 r. uznał, że taka wykładnia jest błędna. Sąd wskazał, że zgodnie z orzecznictwem TSUE (sprawa C-415/98 Bakcsi) podatnik może zdecydować, czy składnik majątku, który wykorzystuje zarówno prywatnie, jak i w działalności, pozostaje w jego majątku osobistym. Kluczowe było to, że podatnik przy nabyciu nie odliczył VAT, nie ewidencjonował samochodów jako środków trwałych i nie korzystał z ulg podatkowych. W konsekwencji NSA przyznał rację rolnikowi, uznając, że sprzedaż wszystkich zakupionych przez niego samochodów nie powinna podlegać opodatkowaniu VAT. Kluczowym argumentem było to, że pojazdy stanowiły jego majątek prywatny, a ich nabycie i późniejsza sprzedaż wynikały wyłącznie z pasji motoryzacyjnej, a nie z prowadzenia działalności gospodarczej. Jak podkreślił NSA, takie okoliczności wynikały z opisanego we wniosku o interpretację stanu faktycznego, zatem rozważania w tej sprawie należało o nie oprzeć.
Jak wskazał NSA, jeśli rolnik nabywa na własny użytek samochód osobowy, czasowo wykorzystuje go w swoim gospodarstwie, a następnie decyduje się na jego sprzedaż, to dostawa samochodu nie podlega opodatkowaniu VAT. Sąd zauważył, że zgodnie z aktualnym podejściem organów VAT nie pojawi się również przy sprzedaży pojazdu przeznaczonego do celów prywatnych, który był wcześniej użytkowany w działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, czynnego podatnika VAT.
A co z przedsiębiorcami?
Sprawa, którą rozstrzygnął NSA, dotyczyła rolnika ryczałtowego. Czy podobne skutki podatkowe pojawiłyby się, jeśli taki pojazd – częściowo wykorzystywany prywatnie, a częściowo zawodowo – chciałby sprzedać przedsiębiorca, który prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą?
Jak zauważył w swoim wyroku NSA, podejście organów do tej kwestii uległo ewolucji i nowe interpretacje wydawane przez Dyrektora KIS potwierdzają, że sprzedaż przez przedsiębiorcę – czynnego podatnika VAT – samochodu przeznaczonego do celów prywatnych, a użytkowanego wcześniej w działalności gospodarczej, również stanowi czynność, która nie podlega opodatkowaniu VAT.
Potwierdza to interpretacja, o którą zawnioskował nabywca samochodu osobowego, od którego nie przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT, ponieważ nie był wówczas podatnikiem VAT. Po kilku miesiącach, wraz z rozpoczęciem działalności gospodarczej, pojazd został wprowadzony do firmy jako środek trwały i podlegał amortyzacji. Następnie samochód był wykorzystywany zarówno do czynności opodatkowanych, zwolnionych, jak i niepodlegających VAT – podatnik zajmował się świadczeniem usług programowania, nauczaniem języków obcych oraz handlem online. Rozważając sprzedaż pojazdu, wnioskodawca planował wycofanie samochodu z działalności gospodarczej i przekazanie go na cele prywatne. W jego ocenie, zarówno przeniesienie samochodu do majątku prywatnego (z uwagi na to, że nie przysługiwało mu prawo odliczenia podatku przy nabyciu, ponieważ pojazd został nabyty przed rejestracją wnioskodawcy jako podatnika), a dalej także sprzedaż samochodu po przekazaniu do na cele prywatne (gdyż będzie stanowić czynność niezwiązaną z działalnością gospodarczą) nie będą opodatkowane VAT.
Dyrektor KIS potwierdził prawidłowość takiego stanowiska. W ocenie organu przeniesienie samochodu z prowadzonej działalności gospodarczej na użytek prywatny nie będzie skutkować opodatkowaniem VAT, ponieważ nie została spełniona jedna z przesłanek – nie przysługiwało mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu zakupu przedmiotowego samochodu. Natomiast, po przeniesieniu pojazdu do majątku prywatnego jego sprzedaż nie będzie traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT. Aby opodatkowanie VAT sprzedaży wystąpiło, wnioskodawca musiałby działać jako podatnik w zakresie handlu pojazdami, np. prowadząc regularną sprzedaż samochodów, stosując działania marketingowe czy wykonując inne czynności wskazujące na działalność handlową. W przypadku, którego dotyczyła interpretacja, planowana sprzedaż samochodu miała być jednorazową transakcją w ramach zarządu majątkiem osobistym, co oznacza, że nie będzie podlegać VAT. Co istotne, oceny Dyrektora KIS nie zmieniło nawet to, że sprzedawany pojazd był wcześniej wprowadzony do ewidencji środków trwałych i dokonywano w stosunku do niego odpisów amortyzacyjnych, czy też były dokonywane naprawy tego samochodu, wymagające zakupu niezbędnych części zamiennych.
Autor: Marek Urbaniak, adwokat