Prowizja od unijnego kontrahenta za sprzedaż przedłużonych gwarancji. Co z VAT?
Przedsiębiorcy działający w sektorze motoryzacyjnym i leasingowym niekiedy oferują swoim klientom możliwości zawarcia umów ubezpieczenia. Różnorodność modeli takiej działalności sprzyja powstawaniu niepewności związanej z kwalifikacją takich transakcji na gruncie VAT – zwłaszcza w przypadku gdy firma ubezpieczeniowa nie ma w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności. Wskazówek dla ustalenia poprawnego zaklasyfikowania tego typu rozliczeń dostarcza jednak orzecznictwo TSUE.
Jeden z modeli występujących na rynku polega na współpracy dystrybutorów samochodów z podmiotami zajmującymi się świadczeniem usług rozszerzonej gwarancji i ubezpieczeń kosztów napraw pojazdów. Niektóre firmy ubezpieczeniowe, które oferują takie produkty, mają siedzibę w innym państwie UE, nie posiadając jednocześnie w Polsce oddziału, filii lub biura.
Umowy między dystrybutorami a ubezpieczycielami przewidują, że ci pierwsi odpowiedzialni są za informowanie swojej sieci dealerskiej o ofercie ubezpieczyciela, a dalej to sami dealerzy bezpośrednio zajmują się pozyskiwaniem – w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela – klientów zainteresowanych wykupieniem polisy. Postanowienia umowy nie zobowiązują dystrybutora do podejmowania aktywnych działań zmierzających do sprzedaży i oferowania bezpośrednio usług ubezpieczyciela – wynagrodzenie prowizyjne jest mu należne z tytułu wolumenu umów gwarancji i ubezpieczeń kosztów napraw sprzedanych przez sieć dealerską. Czy w przypadku, gdy firma ubezpieczeniowa – jak wskazano powyżej – nie ma w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności, to czy prowizja otrzymana przez dystrybutora podlega opodatkowaniu polskim podatkiem VAT oraz czy na takim podmiocie ciążą dodatkowe obowiązki dokumentacyjne?
TSUE o usłudze pośrednictwa ubezpieczeniowego
Na temat usług pośrednictwa wypowiadał się m.in. Trybunał Sprawiedliwości UE. Chodzi m.in. o wyroki wydane w sprawach C-453/05 (Volker Ludwig) oraz C–124/07 (JCM Beheer). Zgodnie z nimi „działalność pośrednictwa stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować między innymi wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, kontaktowanie się z drugą stroną i negocjowanie w imieniu i na rzecz klienta warunków świadczeń wzajemnych, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy”. Innymi słowy, istotą pośrednictwa jest: po pierwsze – poszukiwanie klientów, a po drugie – administracja procesem zawarcia umowy.
Dodatkowe warunki w tym zakresie TSUE wskazał w wyroku z 17 marca 2016 r. w sprawie C-40/15 (Aspiro S.A.). Są one zasadniczo dwa: po pierwsze – usługodawca musi pozostawać w stosunku umownym z ubezpieczycielem i ubezpieczonym, a po drugie – jego działalność musi obejmować istotne aspekty pośrednictwa ubezpieczeniowego, takie jak wyszukiwanie klientów ubezpieczeniowych i kontaktowanie ich z ubezpieczycielem.
Z uwagi na to, że wszelkie czynności związane z pozyskiwaniem i obsługą ubezpieczonych zasadniczo są dokonywane przez dealerów, to Sąd uznał, że finansujący robi za mało, by uznać, że doszło do nawiązania więzi prawnej pomiędzy nim a ubezpieczonym. W rezultacie usługi wykonywane przez finansującego nie stanowią pośrednictwa ubezpieczeniowego i podlegają opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych.
Negocjacje i narzędzia to za mało
Zbliżonym zagadnieniem z obszaru pośrednictwa ubezpieczeniowego zajmował się w ubiegłym roku WSA w Warszawie. W stanie faktycznym, do którego się on odnosił, umowę z ubezpieczycielem zawarła firma leasingowa, zgodnie z którą była ona zobowiązana do negocjowania ceny polis oraz dostarczania narzędzi informatycznych pozwalających na obsługę baz danych, monitorowanie rynku czy obsługę rachunkową w zakresie obliczania prowizji agentom oraz składek klientom. W wyroku z 20 marca 2023 r. (sygn. III SA/Wa 2513/22) Sąd uznał, że finansujący robi za mało, by uznać, że doszło do nawiązania więzi prawnej pomiędzy nim a ubezpieczonym, ponieważ wszelkie czynności związane z pozyskiwaniem i obsługą ubezpieczonych zasadniczo są dokonywane przez dealerów. W rezultacie zdaniem WSA w Warszawie czynności wykonywane przez finansującego nie mieszczą się w definicji usług pośrednictwa ubezpieczeniowego i podlegają opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych.
Powyższy wyrok (warto dodać: nieprawomocny) omówiliśmy szerzej w artykule „Zwolnienie z VAT nie dla wszystkich czynności związanych z ubezpieczeniami”.
VAT jest, ale nie polski
W opisanym we wstępie przypadku umowa pomiędzy dystrybutorem a zagranicznym ubezpieczycielem również nie przewiduje zobowiązania polskiego podmiotu do podejmowania jakichkolwiek aktywnych działań zmierzających do sprzedaży i oferowania bezpośrednio usług ubezpieczyciela. W świetle kryteriów określonych w orzecznictwie TSUE należy uznać, że taka działalność nie mieści się w definicji usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, a polega ona na zachęcaniu dealerów do współpracy z samym ubezpieczycielem – co oznacza konieczność zaklasyfikowania jej jako swoistej usługi promocji. Takie czynności nie są objęte zwolnieniem dla usług pośrednictwa ubezpieczeniowego z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT.
Dodatkowa wątpliwość powstaje w związku z określeniem miejsca świadczenia usług na rzecz firmy ubezpieczeniowej. Należy określić je według ogólnej zasady z art. 28b ustawy o VAT. Jeśli ubezpieczyciel nie dysponuje w Polsce odpowiednim zapleczem personalnym i technicznym o wystarczającej stałości, to nie ma on stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce. W konsekwencji usługa będzie opodatkowana w państwie UE, w którym ubezpieczyciel posiada swoją siedzibę.
Polski podatnik powinien uznać tego typu usługi za opodatkowane na zasadzie reverse chargé (odwrotne obciążenie) i wykazywać je w informacjach podsumowujących, co wynika z art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT. W sytuacji gdy podatnik stosuje odliczenie częściowe podatku według współczynnika, sprzedaż z tego tytułu będzie traktowana tak jak opodatkowana VAT i w konsekwencji będzie generować prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Autor: Marek Urbaniak