Pożyczki w grupie kapitałowej z PCC? Duże ryzyko po wyroku NSA
Nie najlepsze wieści dla finansujących się grupowymi pożyczkami podatników. W myśl wyroku NSA, który wydano 26 kwietnia 2023 r., ryzyko opodatkowania takich pożyczek podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) jest wysokie. Dotyczy to w szczególności pożyczek o charakterze incydentalnym (sporadycznym), udzielanych przez podmioty, które w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej nie świadczą usług finansowych. Trzeba jednak pamiętać, że ryzyko to nie dotyczy każdej pożyczki grupowej.
Źródło problemu
W obrocie profesjonalnym podatek od czynności cywilnoprawnych pojawia się względnie rzadko. Kluczową kwestią w tym zakresie jest wyłączenie z PCC czynności opodatkowanych albo zwolnionych z VAT. A jako że co do zasady każda działalność zarobkowa podatnika podlega ustawie o VAT, to zwykle PCC się nie pojawia.
Jednym z klasycznych problemów podatników w obszarze PCC są pożyczki. Na pozór wydaje się, że towarzyszące im odsetki stanowią rezultat zwykłej czynności zwolnionej z VAT. Jeśli firma inwestuje swoje środki w działalność pożyczkową, taka klasyfikacja wydaje się oczywista. Rzecz komplikuje się jednak w przypadku podmiotów powiązanych. Transakcje pomiędzy takimi podmiotami niekonieczne podyktowane są chęcią wykorzystania kapitału do uzyskiwania dochodu z odsetek. Często powiązane podmioty udzielają sobie pożyczek w sposób sporadyczny i wyłącznie (lub głównie) po to, aby wzajemnie wspierać się finansowo. W tych okolicznościach można mieć wątpliwości, czy takie działanie faktycznie ma charakter działalności gospodarczej, czy raczej jest to działalność o charakterze „holdingowym” lub zbliżonym do niego.
Właśnie takim zagadnieniem (opodatkowaniem PCC odsetek od pożyczek dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi) zajmował się NSA, wydając wyrok z 26 kwietnia 2023 r., sygn. III FSK 1989/21.
Co orzekł NSA?
Sprawa rozpoczęła się od wniosku o zwrot nadpłaty spółki otrzymującej pożyczkę. Udzieliła jej spółka, która zwykle nie zajmowała się tego typu działalnością. Co istotne, pożyczka nie była spłacana. Spółka najpierw zapłaciła, a potem zawnioskowała o zwrot PCC. Organ podatkowy odmówił spółce zwrotu, w związku z czym wniesiono skargę do WSA we Wrocławiu. Wrocławski Sąd z orzeczeniu z 30 października 2019 r. (sygn. I SA/Wr 538/19) również nie przychylił się do stanowiska spółki, więc wniosła ona skargę kasacyjną.
Podmioty, które rozważają działania z zakresu finansowania wewnętrznego, oprócz kwestii PCC, powinny zwrócić uwagę m.in. na wpływ takich transakcji na strukturę VAT, rynkowość transakcji, potencjalne opodatkowanie odsetek podatkiem zryczałtowanym czy ograniczenia dla ujmowania kosztów finansowania dłużnego w CIT.
W wydanym w kwietniu 2023 r. wyroku NSA wskazał zaś, że dla zastosowania art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, który przewiduje zwolnienie z PCC, jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku VAT z tytułu dokonania tej czynności, nie ma znaczenia okoliczność, że pożyczkodawca, jak i pożyczkobiorca są podatnikami VAT. W ocenie NSA, skoro pożyczkodawca w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej nie świadczył usług finansowych, to prawidłowa jest konkluzja, że nie korzystał ze zwolnienia z VAT przewidzianego m.in. dla usług w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Przyjęcie takiej wykładni skutkuje zaś uznaniem, że w świetle art. 2 pkt 4 lit. b u.p.c.c., umowa pożyczki podlegała PCC i nie było podstaw do stwierdzenia nadpłaty w tym podatku.
Nie zostało jeszcze opublikowane pisemne uzasadnienie wyroku.
Wnioski
Nie jest to pierwszy wyrok w tym duchu wydany przez NSA. Co interesujące, wydaje się, że linia interpretacyjna Dyrektora KIS jest korzystniejsza od orzecznictwa sądowego.
Biorąc pod uwagę powyższe, podmioty powiązane, które zamierzają dokonywać pożyczek pomiędzy sobą, powinny zwrócić uwagę na kilka kwestii.
Po pierwsze, opodatkowaniu PCC nie podlega pożyczka udzielona spółce przez udziałowca. Dlatego też ryzykiem objęte mogą tylko pożyczki udzielane przez podmioty powiązane w innej relacji.
Po drugie, aktualna stawka PCC od pożyczek wynosi zaledwie 0,5%. Dopiero więc przy bardzo wysokich kwotach pożyczki kwota podatku będzie materialna.
Po trzecie, nadal potencjalnie możliwe wydaje się uzyskanie pozytywnej interpretacji indywidualnej. W przypadku bardzo wysokich kwot pożyczki warto rozważyć złożenie wniosku w tym zakresie.
Opisana kwestia jest tylko jednym z problematycznych elementów, które generuje wewnętrzne finansowanie. Podmioty, które rozważają takie działania, oprócz kwestii PCC, muszą zwrócić uwagę m.in. na wpływ takich transakcji na strukturę VAT, rynkowość transakcji, potencjalne opodatkowanie odsetek podatkiem zryczałtowanym (gdy są płacone do osoby fizycznej lub nierezydenta) czy ograniczenia dla ujmowania kosztów finansowania dłużnego w CIT. Stąd też zaciąganie grupowego finansowania na istotnym poziomie warto poprzedzić kompleksową analizą podatkową.
Autor: Bartosz Mazur, doradca podatkowy