Podatek PCC przy odkupie samochodów używanych? Można go uniknąć!
Każdy dealer sprzedaje auta, przyjmując w rozliczeniu używane samochody klientów. Odpowiednia kolejność zawierania umów, w tym zawarcie umowy o charakterze datio in solutum, może przynieść wymierne korzyści podatkowe, które nawet w przypadku mniejszych firm dealerskich są liczone w dziesiątkach tysięcy złotych w skali roku.
Odkupując samochód od osoby prywatnej (a ściślej: od podmiotu niebędącego podatnikiem VAT), dealer zobowiązany jest do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% wartości pojazdu. Podatek ten należy wpłacić do urzędu skarbowego w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy zakupu pojazdu.
Obowiązku zapłaty podatku można jednak uniknąć w jednej konkretnej sytuacji. Bardzo często taki odkup związany jest ze sprzedażą nowego auta. W takim przypadku zawieranie umowy sprzedaży nie jest do końca prawidłowe. Nie mamy bowiem do czynienia z odrębną transakcją – przyjęcie samochodu jest bezpośrednio warunkowane zamówieniem nowego auta przez klienta. W rzeczywistości więc – zgodnie z potocznym nazewnictwem – przyjęcie starego auta jest elementem rozliczenia nowego, a nie osobną transakcją. W sensie prawnym taka transakcja będzie nosiła znamiona umowy przewidzianej w art. 453 kodeksu cywilnego tj. umowy o charakterze datio in solutum (świadczenie zamiast wykonania).
Oczywiście, zawarcie zwykłej umowy sprzedaży zamiast umowy datio in solutum jest prawnie dopuszczalne, ale taka forma transakcji jest nie tylko nieuzasadniona ekonomicznie, ale też podatkowo niekorzystna. W ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych zostały wymienione czynności podlegające opodatkowaniu PCC. Umowa o charakterze datio in solutum nie znalazła się wśród nich. W efekcie, zawarcie umowy datio in solutum – zamiast umowy sprzedaży używanego auta – powoduje wyłączenie obowiązku zapłaty PCC.
Organy potwierdzają
Brak opodatkowania PCC transakcji, na które składa się sprzedaż samochodu i odkup pojazdu używanego od klienta, nie jest koncepcją nową. Brak podatku w takiej sytuacji niejednokrotnie potwierdzały organy podatkowe, o czym świadczą choćby interpretacje indywidualne o numerach:
- ITPB2/436-9/13/TJ – z 4 kwietnia 2013 r.,
- IBPB-2-1/4514-349/16-1/BJ – z 31 sierpnia 2016 r.,
- 0111-KDIB2-3.4014.140.2020.5.AD – z 12 sierpnia 2020 r. (dotycząca co prawda nieruchomości, niemniej jej skutki mają zastosowanie również do samochodów).
Mimo to datio in solutum nie jest w branży stosowana powszechnie.
Ważna kolejność
Aby transakcja spełniała warunki przewidziane w art. 453 kodeksu cywilnego (umowa o charakterze datio in solutum), musi się odbyć w odpowiedni sposób.
W pierwszej kolejności powinna zostać zawarta umowa sprzedaży samochodu przez dealera na rzecz klienta, w której może znaleźć się odpowiednia klauzula o pomniejszeniu ceny sprzedaży, gdy w ramach rozliczenia sprzedającemu zostanie pozostawiony sprzedającemu pojazd będący własnością kupującego.
W ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych zostały wymienione czynności podlegające opodatkowaniu PCC. Umowa o charakterze datio in solutum nie znalazła się wśród nich. W efekcie, zawarcie umowy datio in solutum – zamiast umowy sprzedaży używanego auta – powoduje wyłączenie obowiązku zapłaty PCC.
W drugiej kolejności powinna zostać zawarta kolejna umowa – o świadczenie w miejsce wykonania (czyli wspomniane już datio in solutum). Musi z niej wynikać, że zostaje ona zawarta na podstawie umowy sprzedaży nowego samochodu (lub innego używanego) i że przenosi ona własność określonego pojazdu (pozostawianego w rozliczeniu). W zasadzie zawierania odrębnej umowy przenoszącej własność można by uniknąć, ale jest ona ważna z innych względów.
Co z rejestracją?
Chodzi o proces przerejestrowania samochodu. Opisywany sposób rozliczenia transakcji nie powinien powodować problemów przy rejestracji pojazdu, ponieważ prawo o ruchu drogowym przewiduje, że rejestracji dokonuje się na podstawie dowodu własności pojazdu. Niemniej istotne jest, aby na okoliczność przeniesienia własności zawrzeć osobną umowę datio in solutum, którą będzie można zostawić w urzędzie na dowód transferu własności.
Możliwość rejestracji pojazdu na podstawie umowy datio in solutum została przez nas potwierdzona również w wydziałach komunikacji, co jest szczególnie istotne w kontekście zmian w ustawie Prawo o ruchu drogowym, które zaczną obowiązywać 1 stycznia 2024 r. i rozszerzą obowiązek złożenia wniosku o rejestrację również o pojazdy, które nabywane są na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, jednocześnie znosząc obowiązek zgłoszenia nabycia samochodu (więcej na temat zmian w procedurach rejestracji i zawiadamiania o zbyciu pojazdów przeczytasz tutaj).
Ile można oszczędzić?
Wdrożenie tej dobrej praktyki może przynieść wymierne oszczędności. Zakładając, że w skali roku dealer przeprowadza 100 transakcji, na które składa się również odkup samochodu używanego – o średniej wartości 40 000 zł – od osoby prywatnej, roczna korzyść – z tytułu braku konieczności zapłaty PCC – wyniesie 80 000 zł.
Warto też podkreślić, że taka zmiana jest w pełni uzasadniona ekonomicznie i prawnie. Jak już bowiem wspomniano w tym przypadku przyjmowanie samochodów w rozliczeniu to właśnie datio in solutum i odrębna umowa sprzedaży będą odpowiednie dla takiej formuły transakcji. Rozwiązanie to nie jest sztuczne i organy podatkowe nie powinny zarzucić dealerowi obejścia prawa. Warto natomiast przemyśleć, czy w związku z taką zmianą nie zaraportować schematu podatkowego.
Autor: Bartosz Mazur, doradca podatkowy