Możliwość skorzystania z ulgi na złe długi. Sądy po stronie podatników
W sporach z fiskusem dotyczących możliwości skorzystania z ulgi na złe długi i skorygowania podstawy opodatkowania o kwotę należności nieuregulowanych przez dłużników w sytuacji, gdy od wystawienia faktury minęły ponad dwa lata, sądy administracyjne konsekwentnie przyznają rację podatnikom. Tak było m.in. we wszystkich dotychczasowych sprawach, w których Kancelaria Gekko Taxens reprezentowała swoich Klientów.
Powyższe spory powstają na kanwie wyroku wydanego 15 października 2020 r. przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C 335/19 w sprawie E. sp. z o.o. sp. k.), w którym TSUE uznał część warunków umożliwiających skorzystanie z ulgi na złe długi za niezgodne z prawem unijnym i stwierdził, że podatnicy mogą je pominąć.
Warunkami, których dotyczy wyrok, są: status podatnika VAT czynnego po stronie dłużnika oraz nieznajdowanie się dłużnika w stanie upadłości lub likwidacji. Wspomniany wyrok TSUE nie odnosi się natomiast do innego warunku, który daje wierzycielowi możliwość skorzystania z ulgi na złe długi jedynie przez dwa lata (reguluje to art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT). W rezultacie podatnicy, którzy chcą skorzystać z ulgi na złe długi w sytuacji, gdy od wystawienia przez nich faktury minęły ponad dwa lata (licząc od końca roku, w którym została wystawiona), regularnie spotykają się z odmownymi rozstrzygnięciami organów podatkowych w sprawie zwrotu nadpłaconego podatku VAT wraz z należnymi odsetkami.
W konsekwencji podatnicy coraz częściej walczą o swoje prawa przed sądami administracyjnymi i odnoszą na tej płaszczyźnie liczne sukcesy. Słuszność ich stanowisk potwierdziły wojewódzkie sądy administracyjne we wszystkich dotychczasowych sprawach, w których Kancelaria Gekko Taxens reprezentowała swoich Klientów.
Błędna implementacja Dyrektywy
Spory Klientów Gekko Taxens z organami podatkowymi każdorazowo dotyczyły możliwości skorzystania z ulgi na złe długi pomimo upływu dwuletniego terminu od daty wystawienia faktur dokumentujących nieściągalne wierzytelności. Według organów podatkowych reprezentowani przez Gekko Taxens podatnicy nie mogli skutecznie dokonać korekty podatku należnego ze spornych faktur, ponieważ nastąpiła ona po upływie dwóch lat od końca roku, w którym wystawione zostały korygowane faktury. Zdaniem organów podatkowych oznaczało to, że nie spełniono warunku wynikającego z art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT i z tego względu skorzystanie z wnioskowanej ulgi nie jest już możliwe. Jednocześnie organy dostrzegały, że krajowe przepisy dotyczące instytucji ulgi na złe długi były przedmiotem oceny TSUE, który w wyroku z 15 października 2020 r. orzekł o niezgodności przepisu art. 89a ust. 2 pkt 1 i pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług, a zatem uznał przepis art. 89a ustawy o VAT za niezgodny z przepisami prawa wspólnotowego w zakresie, w jakim dotyczył on warunków związanych z cechami podmiotowymi dotyczącymi dłużnika (status podatnika VAT czynnego i niepozostawanie w stanie upadłości lub likwidacji). Jednak – zdaniem organów – TSUE w swoim orzeczeniu nie wypowiedział się na temat terminu określonego w art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT, co oznacza, że przepis, który go ustanawia, nadal obowiązuje.
Dotychczasowe – pozytywne dla podatników – orzeczenia pozwalają wierzyć, że ukształtowana przez sądy administracyjne praktyka doprowadzi do zmiany stanowiska organów podatkowych, które przestaną odmawiać podatnikom prawa do skorzystania z ulgi na złe długi z uwagi na obowiązywanie niezgodnych z prawem wspólnotowym przepisów krajowych. Pozytywne wyroki sądów mogą też zachęcić podatników do dochodzenia swoich praw, co umożliwi im skuteczne dokonywanie korekty podatku należnego.
W jednej ze spraw prowadzonych przez Gekko Taxens, zakończonej wyrokiem wydanym 13 czerwca 2022 r. (sygn. akt: III SA/Wa 2647/21), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zgodził się z argumentacją skarżącego i uznał, że powyższy warunek nie mógł zostać zastosowany, bowiem skarżąca spółka nie mogła skutecznie wystąpić o przyznanie jej ulgi na złe długi w zakreślonym przez ustawodawcę dwuletnim terminie, ponieważ uniemożliwiały (bądź znacznie utrudniały) to przepisy krajowe, które zostały uznane za sprzeczne z prawem unijnym. To zadecydowało o zasadności wniesionej skargi.
Jak wskazał WSA w Warszawie w pisemnym uzasadnieniu wyroku, na moment, w którym skorzystanie z ulgi powinno było nastąpić – w okresach uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności – obowiązywały sprzeczne z art. 90 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE, warunki wynikające z art. 89a ust. 2 pkt 3 ustawy o VAT, które dotyczyły dłużnika. Zdaniem WSA, spółka, działając w zaufaniu do prawodawcy krajowego, w zgodzie z literalnym brzmieniem przepisów art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług, zaniechała skorzystania z prawa do zastosowania przewidzianej nimi instytucji ulgi na złe długi, co było spowodowane uzasadnionym przeświadczeniem, że w jej przypadku nie będzie to możliwe. Sąd zauważył jednak, że skoro skorzystanie z ulgi w terminie dwóch lat od końca roku, w którym wystawiono faktury dokumentujące wierzytelność nieściągalną, było niemożliwe (lub znacząco utrudnione), z powodu błędnej implementacji przepisów Dyrektywy 2006/112WE, którą TSUE zakwestionował w wyroku C-335/19, warunek związany z dwuletnim terminem – w tej konkretnej sprawie – powinien zostać pominięty.
Co istotne, w przywołanym wyżej uzasadnieniu sąd wskazał też wprost, że w demokratycznym państwie prawnym ani stanowienie, ani stosowanie prawa, nie mogą być pułapką dla obywateli. WSA zgodził się z przedstawionymi argumentami i przyznał, że oceniając kwestię możliwości złożenia skutecznej korekty związanej z zastosowaniem ulgi na złe długi, należy pamiętać, że spółka skutecznie wykazała okoliczności przemawiające za uznaniem, że do złożenia korekt w terminie ustawowym doszło z przyczyn nieleżących po jej stronie, a mianowicie z powodu naruszeń prawa wspólnotowego przez Polskę, co stanowiło podstawę do niestosowania art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT, a więc przepisu, który umożliwia skorzystanie z ulgi, gdy od wystawienia faktury minęły nie więcej niż dwa lata (licząc od końca roku, w którym została wystawiona). Na marginesie należy dodać, że zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 października 2021 r. termin ten wynosi już trzy lata.
Oczekując na zmianę stanowiska organów
Powyższy sukces pozwala wierzyć, że ukształtowana przez sądy administracyjne praktyka doprowadzi ostatecznie do zmiany stanowiska organów podatkowych, które przestaną odmawiać podatnikom prawa do skorzystania z ulgi z uwagi na upływ dwuletniego terminu, w sytuacji gdy wcześniejsze skorzystanie z ulgi nie było możliwe z uwagi na obowiązywanie niezgodnych z prawem wspólnotowym przepisów krajowych. Należy mieć również nadzieję, że pozytywne wyroki sądów, zachęcą podatników do dochodzenia swoich praw, co umożliwi im skuteczne dokonywanie korekty podatku należnego.
Autor: Katarzyna Jessa, adwokat, mediator