Leasing zwrotny po analizie przez NSA – jednoznaczne stanowisko co do opodatkowania VAT

Leasing zwrotny budzi kontrowersje w zasadzie od samego początku funkcjonowania leasingu w Polsce. Najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego rozwiewa jednak najistotniejszą z wątpliwości, jakie produkt ten wzbudzał w ostatnich latach. Z trzech wyroków wydanych w pierwszym kwartale 2025 r. wyłania się jeden spójny przekaz: leasing zwrotny nie stanowi jednej, spójnej czynności na gruncie VAT i nie korzysta ze zwolnienia z VAT. Sąd potwierdza, że w przypadku takich umów występują dwie odrębne czynności, które podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Produkt w postaci leasingu zwrotnego polega – z perspektywy firmy leasingowej – na nabyciu środka trwałego od jego dotychczasowego właściciela, który jednocześnie będzie korzystającym na podstawie umowy leasingu tego przedmiotu. Tym samym, dostawcą przedmiotu leasingu jest sam korzystający. 

Z perspektywy korzystającego rozwiązanie to pozwala na szybkie pozyskanie środków finansowych przy jednoczesnym utrzymaniu ciągłości operacyjnej, dlatego cieszy się popularnością zwłaszcza w branżach wymagających intensywnego użytkowania majątku trwałego, ale równie często przedmiotem leasingu zwrotnego są nieruchomości.

Z czego wynikały wątpliwości?

Wątpliwości co do skutków podatkowych zawarcia takich umów powstały w związku z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-201/18 (Mydibel SA), które dotyczyło transakcji wiążącej  się z przeniesieniem przez podatnika prawa dzierżawy na rzecz instytucji finansowej (zbliżonego do prawa użytkowania wieczystego), a – z drugiej strony – oddaniem przez tę instytucję nieruchomości w leasing na rzecz podatnika. Transakcje te miały charakter czysto finansowy i służyły zwiększeniu płynności finansowej leasingobiorcy, a nieruchomości pozostawały cały czas w jego posiadaniu i były przez niego wykorzystywane w sposób ciągły do celów działalności gospodarczej. W ocenie Trybunału, z perspektywy VAT transakcje te stanowiły de facto jedną transakcję, służącą zapewnieniu podatnikowi finansowania. W efekcie Trybunał uznał, że w tej sprawie dochodzi wyłącznie do świadczenia przez instytucje finansowe usług finansowych, zwolnionych od VAT. Trybunał zanegował więc istnienie w tym przypadku dwóch odrębnych transakcji, tj. przeniesienia przez podatnika na rzecz instytucji finansowej praw do nieruchomości (na podstawie wieloletniej umowy dzierżawy) oraz zwrotnej dostawy tej nieruchomości przez instytucję finansową na rzecz podatnika w ramach umowy leasingu.  

Gdyby stanowisko Trybunału zostało przyjęte przez polskie organy i sądy, wywołałoby poważne konsekwencje, ponieważ zgodnie z nim w przypadku zawarcia umowy leasingu zwrotnego do odliczenia VAT nie jest uprawniony ani leasingodawca (z faktury wystawionej przez leasingobiorcę (działającego jako dostawca), ani leasingobiorca (z faktury wystawionej przez finansującego).

Wyrok Trybunału stał się podstawą dla niektórych podatników do złożenia wniosków o interpretację w celu potwierdzenia, że w konstrukcji, w której podatnik będzie udzielał finansowania w ten sposób, że nabędzie od korzystającego (np. konsumenta) daną rzecz, a następnie odda mu ją do używania na podstawie umowy leasingu – czynności te składać się będą na jedną kompleksową usługę finansową, zwolnioną od VAT. Niemniej, w odpowiedzi na te wnioski Dyrektor KIS cały czas konsekwentnie uznaje, że leasing zwrotny obejmuje dwie odrębne czynności – dostawę towarów oraz usługę leasingu, podlegające opodatkowaniu VAT w sposób dla nich właściwy. W wydawanych interpretacjach Dyrektor KIS wskazuje, że skoro dochodzi do rzeczywistego przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, a następnie jego odpłatnego udostępnienia, nie ma podstaw do łącznego rozpatrywania tych transakcji i kwalifikowania ich jako usługi finansowej.