Dyrektywa Omnibus po raz kolejny przedmiotem wyjaśnień. Część 2
Organy zdają sobie sprawę z trudności stosowania obowiązujących od 1 stycznia 2023 r. regulacji wynikających z tzw. Dyrektywy Omnibus, czego efektem są wyjaśnienia wydane przez Prezesa UOKiK. W drugiej części artykułu, który jest im poświęcony, skupiamy się na kwestiach związanych z obliczaniem tzw. cen omnibusowych, ich prezentacją, a także sankcjami za nieprzestrzeganie przepisów.
W obszernych wyjaśnieniach, wydanych 8 maja 2023 r., Prezes UOKiK odniósł się do pytań i wątpliwości przedsiębiorców dotyczących obowiązków wynikających z Dyrektywy Omnibus. Najważniejszy z nich przewiduje informowanie konsumentów o najniższej cenie towaru lub usługi obowiązującej w ciągu 30 dni przed obniżką.
Pierwszą część podsumowania zagadnień omówionych przez Prezesa UOKiK zawarliśmy w tekście „Dyrektywa Omnibus po raz kolejny przedmiotem wyjaśnień. Część 1”. W niniejszym artykule kontynuujemy temat i – podobnie jak w poprzedniej odsłonie tekstu – przytaczamy część przykładów pochodzących z treści wyjaśnień UOKiK z 8 maja br.
Jak obliczać?
1. Jak prawidłowo obliczyć termin 30 dni
Prezes UOKiK wskazuje, że dla obliczenia najniższej ceny sprzed 30 dni przed obniżką, jako okres odniesienia należy przyjąć 30 dni kalendarzowych następujących ciągiem po sobie. Ostatnim dniem tego okresu jest dzień poprzedzający start promocji.
Bez znaczenia pozostaje fakt, kiedy przedsiębiorca poinformował o obniżce lub przygotował materiały marketingowe. W zależności od przyjętej strategii, przedsiębiorca może informować o planowanej obniżce kilka dni przed jej wprowadzeniem. Jednak dla obliczenia terminu 30 dni przed obniżką powinien uwzględniać czas do dnia poprzedzającego start promocji.
Jeżeli promocja trwa dłużej niż 30 dni, a jej warunki pozostają niezmienione, to termin ten nie ulega zmianie.
Prezes UOKiK podkreśla, że dla ustalenia okresu odniesienia nie ma znaczenia, czy w tym terminie towar był cały czas dostępny, bowiem okres odniesienia to 30 dni kalendarzowych, nie zaś 30 dni, w których towar był dostępny.
Przykład
Jeśli przedsiębiorca uruchamia promocję (np. obniżkę na kozaki -20%) i informuje o rabacie 1 maja, najniższa cena z 30 dni przed obniżką powinna uwzględnić ceny z kwietnia (od 1 do 30 kwietnia), również jeśli w tym okresie produkt lub część z produktów z grupy objętej obniżką były czasowo niedostępne (np. od 7 do 11 kwietnia). Jeśli konsument wchodzi na stronę przedsiębiorcy pod koniec trwania tej promocji, np. 10 czerwca, najniższa cena z 30 dni przed promocją nadal będzie odnosiła się do cen z kwietnia (od 1 do 30 kwietnia).
Okres odniesienia nie ulegnie zmianie w sytuacji, w której kampania reklamowa obniżki wystartowałaby wcześniej (np. 24 kwietnia). Jeśli w trakcie tej kampanii przedsiębiorca zdecydowałby się na informowanie o obniżce konkretnego produktu (np. konkretnego modelu kozaków) obowiązującej od 1 maja, musiałby podać w reklamie najniższą cenę z 30 dni przed obniżką dla dnia startu promocji (tj. od 1 do 30 kwietnia), nawet jeśli reklama emitowana byłaby przed zakończeniem tego okresu. Przedsiębiorca – po przygotowaniu reklamy – jest odpowiedzialny za prowadzenie takiej polityki cenowej, aby przedstawione w reklamie informacje były prawdziwe.
2. Która z cen jest podstawą do obliczania obniżki?
Najniższą ceną sprzed 30 dni przed obniżką jest najniższa cena, w której przedsiębiorca oferował dany towar lub usługę konsumentom. Bez znaczenia pozostaje, czy rzeczywiście doszło do jakiegokolwiek zakupu, ilu klientów ewentualnie go dokonało, a także przez jaki czas cena obowiązywała.
Wszelkie korzyści wynikające z obniżki, np. rabat 50%, należy liczyć właśnie od tej najniższej ceny. Prezes UOKiK podkreśla, że błędem jest obliczanie wysokości obniżki w odniesieniu do ceny regularnej lub wskazywanie kilku najniższych cen.
Przykłady
- Przedsiębiorca oferował towar w promocji -20% (oraz informował o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką). Oferta była popularna i w ciągu tygodnia jej obowiązywania wielu konsumentów z niej skorzystało. Cena z tego okresu promocji będzie punktem odniesienia dla kolejnych obniżek tego towaru uruchamianych w ciągu następnych 30 dni.
- Przedsiębiorca oferował towar w promocji -20% (oraz informował o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką). Z oferty w ciągu tygodnia jej obowiązywania nikt nie skorzystał, mimo tego cena z tego okresu będzie punktem odniesienia dla kolejnych obniżek tego towaru uruchamianych w ciągu następnych 30 dni.
- Sklep w Krakowie oferował towar w promocji -20% (oraz informował o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką). Cena ta będzie punktem odniesienia dla kolejnych obniżek tego towaru uruchamianych w tym sklepie w ciągu następnych 30 dni. Nie będzie natomiast punktem odniesienia dla promocji w innych sklepach działających w danej sieci sprzedaży, np. dla sklepu w Warszawie. W przypadku promowania obniżek w ogólnopolskich gazetkach promocyjnych przedsiębiorca powinien podać najniższą cenę z 30 dni przed obniżką aktualną dla całej sieci (o czym powinien wyraźnie poinformować).
- Przedsiębiorca oferował towar w promocji -20% na Dzień Kobiet (oraz informował o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką). Z promocji mogły skorzystać tylko panie. Ta cena będzie punktem odniesienia dla kolejnych obniżek tego towaru (nie tylko dla kobiet) uruchamianych w ciągu następnych 30 dni.
- Przedsiębiorca oferował w sklepie stacjonarnym towar w promocji -20% dla członków programu lojalnościowego („-20% z kartą lojalnościową”, informował też o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką). Cena ta będzie punktem odniesienia dla kolejnych obniżek tego towaru (nie tylko dla członków programu lojalnościowego) uruchamianych w tym sklepie w ciągu następnych 30 dni. Przedsiębiorca może poinformować, że najniższa cena z 30 dni przed obniżką obowiązywała w programie lojalnościowym.
- Przedsiębiorca oferował w aplikacji mobilnej dostępnej dla uczestników programu lojalnościowego towar w promocji -20% (oraz poinformował o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką). Konsumenci mogli kupić towar w aplikacji i odebrać go w sklepie stacjonarnym. Cena ta nie będzie punktem odniesienia dla kolejnych obniżek tego towaru uruchamianych w tym sklepie stacjonarnym w ciągu następnych 30 dni (aplikacja mobilna osobnym kanałem sprzedaży).
- Przedsiębiorca oferował na stronie sklepu internetowego kod rabatowy na wszystko (np. -20%). Konsumenci mogli z niego skorzystać wielokrotnie w okresie obowiązywania promocji, przy każdym produkcie przedsiębiorca informował o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką. Ceny każdego produktu w ofercie w trakcie obowiązywania obniżki będą punktem odniesienia dla kolejnych promocji tych produktów uruchamianych w ciągu następnych 30 dni.
- Przedsiębiorca oferował klientom zarejestrowanym w programie lojalnościowym z okazji ich urodzin kod rabatowy (-20%) na dowolny produkt lub na całe zamówienie. Cena towaru kupionego z rabatem nie będzie w tej sytuacji musiała być traktowana jako punkt odniesienia dla obniżek tych produktów uruchamianych w ciągu 30 dni.
- Przedsiębiorca oferował klientom promocję „kup 2 dowolne produkty, 3 dowolny dostaniesz za 1 zł”. Cena trzeciego towaru (1 zł) nie będzie w tej sytuacji musiała być traktowana jako punkt odniesienia dla kolejnych obniżek ceny tego towaru uruchamianych w ciągu następnych 30 dni.
- Przedsiębiorca oferuje końcówki kolekcji (pełnowartościowe produkty), oznaczając je jako „ostatnie sztuki”. Cena towaru oznaczonego jako „ostatnie sztuki” będzie musiała być traktowana jako najniższa cena dla obniżek tych produktów uruchamianych w ciągu następnych 30 dni.
Za nieprawidłowości w zakresie informowania o obniżeniu ceny towarów lub usług może zostać nałożona kara pieniężna do 20 000 zł przez Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej. Z kolei brak realizacji powyższych obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy od stwierdzenia pierwszego naruszenia zagrożony jest karą pieniężną do 40 000 zł.
3. Ceny dynamiczne
Cena dynamiczna to cena ustalona na podstawie zmiennych w czasie kryteriów wpływających na wysokość ceny. Prezes UOKiK zwraca jednak uwagę, że od cen dynamicznych należy odróżnić indywidualne dostosowanie ceny na podstawie zautomatyzowanego podejmowania decyzji, o którym mowa w ustawie o prawach konsumenta.
Jednak w obu powyższych przypadkach (ceny dynamiczne i indywidualne dostosowanie ceny), jeśli przedsiębiorca informuje o obniżce ceny, powinien jednocześnie podać najniższą cenę sprzed 30 dni przed obniżką.
Z wyjaśnień Prezesa UOKiK wynika, że ani ustawodawca, ani Prezes UOKiK nie będzie w tym zakresie stosował żadnych odstępstw, uwzględniając chociażby istotne trudności w jasnym i czytelnym przekazaniu takich informacji.
Należy bowiem mieć na uwadze, że w przypadku usług, których ceny obliczane są na podstawie składowych podlegających dynamicznemu ustalaniu, porównanie ceny sprzedaży i najniższej ceny z 30 dni przed obniżką może być znacznie utrudnione, a czasem wręcz niemożliwe.
Swojego rodzaju wskazówką ze strony Prezesa UOKiK jest wskazanie na możliwość zastosowania w takich sytuacjach systemu różnicowania usług – np. usługa noclegu w weekend może być potraktowana jako inna usługa niż usługa noclegu w tygodniu, nocleg w pokoju z widokiem na morze może być inną usługą niż nocleg w pokoju z widokiem na ogród; przejazd z lotniska może być potraktowany inaczej niż przewóz w pozostałych częściach miasta.
W razie braku możliwości przekazania takiej informacji, Prezes UOKiK zwraca uwagę na możliwość stosowania innych metod przewagi cenowej, które nie wiążą się z przekazywaniem informacji o obniżce ceny towaru lub usługi, np. porównanie z innymi cenami czy ogólne oświadczenia marketingowe.
Przykład
- może podać aktualną cenę za noc i najniższą cenę za noc, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki,
- może też potraktować nocleg w weekend jako inną usługę niż nocleg w tygodniu i podać aktualną cenę za noc i najniższą cenę za noc w weekend, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki, o czym wyraźnie musi poinformować klientów.
Jak prezentować?
Stanowisko Prezesa UOKiK w kwestii sposobu prezentowania cen pozostaje niezmienne. Wskazuje on, że cena powinna być oznaczona w sposób dobrze widoczny, jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen. Wymogi te należy stosować nie tylko do treści informacji o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką, lecz także do jej formy, która ma zapewniać jasność i zrozumiałość, a także umożliwiać łatwe porównanie cen i korzyści płynących z promocji.
W majowym stanowisku Prezes UOKiK rozwija jednak kilka wątków, uszczegółowiając swoje stanowisko ze stycznia br.
1. Liczba cen
Wskazane wyżej wymogi należy odnosić zarówno do wysokości samej ceny, jak i wysokości obniżki. Prezes UOKiK wskazuje, że na wywieszce lub stronie internetowej powinny być prezentowane maksymalnie trzy ceny: najniższa z 30 dni przed obniżką, obniżona oraz (ewentualnie) regularna.
Jednak w każdym przypadku wszelkie komunikaty podkreślające promocyjny charakter obniżki („oszczędzasz”, „taniej o x zł”, „-20%”) muszą odnosić się do najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
Komunikaty mogą odnosić się również do ceny regularnej tj. mogą wskazywać na różnice między wysokością ceny obniżonej (którą należy obliczyć w oparciu o cenę najniższą w ciągu 30 dni od zastosowania obniżki) a wysokością ceny regularnej. Należy jednak pamiętać, aby sposób takiej prezentacji nie wprowadzał konsumentów w błąd i nie utrudniał im porównania cen.
2. Wyjaśnienie pojęć
Zgodnie z wymogami ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, wszelkie prezentowane ceny muszą zostać wyjaśnione. Samo przekreślenie ceny nie będzie wystarczające.
Zdaniem Prezesa UOKiK, nieprawidłowym wyjaśnieniem prezentowanej ceny będzie:
- zamieszczenie gwiazdki przy obniżonej cenie sprzedaży i podanie najniższej ceny z 30 dni przed obniżką w innym, odległym miejscu, np. na dole strony internetowej (poza pewnymi wyjątkami, o których mowa niżej),
- stosowanie innych określeń dla najniższej ceny z 30 dni przed obniżką, które mogą być dla konsumentów niezrozumiałe, np.: „cena referencyjna”, „cena odniesienia”, „cena omnibus”, „najniższa cena z ostatnich 30 dni”, „było”,
- odesłanie (poprzez zamieszczenie linku) do innej strony internetowej (np. regulaminu świadczenia usług, podstrony z wyjaśnieniem zasad prezentowania cen),
- całkowite pomijanie wyjaśnienia lub zastępowanie go innymi określeniami, np. „cena referencyjna”, „cena omnibus”, symbolem, skrótem itp.
W pewnych przypadkach Prezes UOKiK dopuszcza jednak zastosowanie skróconego komunikatu (np. w aplikacji mobilnej) i rozwinięcie go na dalszym etapie zakupu (np. w tooltipie, czyli tzw. dymku).
Chodzi o sytuacje, gdy w miejscu prezentacji informacji o obniżce ze względów technicznych miejsce na opis jest ograniczone (np. w wynikach wyszukiwania na platformie lub w sklepie internetowym, w miniaturach produktów rekomendowanych, w aplikacji mobilnej sklepu). W takim przypadku dopuszczalne jest skrócenie komunikatu do sformułowania „najniższa cena”. Pełne wyjaśnienie powinno być jednak łatwo dostępne dla klienta, np. na karcie produktu w przypadku przekierowania z wyników wyszukiwania czy wspomnianym dymku w przypadku aplikacji. Powinno z niego wynikać, czy „najniższa cena” to najniższa cena z 30 dni przed obniżką, czy też najniższa cena od rozpoczęcia oferowania towaru lub usługi.
3. Kilka kanałów sprzedaży
W sytuacji gdy przedsiębiorca sprzedaje towary lub usługi za pośrednictwem różnych kanałów sprzedaży (np. sprzedaż stacjonarna i internetowa; sprzedaż przez stronę internetową i sprzedaż przez aplikację) i w różnych cenach – informacja o obniżeniu ceny towaru lub usługi w danym kanale sprzedaży powinna dotyczyć najniższej ceny z 30 dni przed obniżką oferowanej za pośrednictwem danego kanału. Powinno to wprost wynikać z informacji o obniżce. Stwarzanie wrażenia, że obniżka dotyczy wszystkich lub większości kanałów sprzedaży, podczas gdy jest ona stosowana w węższym zakresie, może stanowić wprowadzającą w błąd nieuczciwą praktykę rynkową.
4. Kody rabatowe
Jeśli przedsiębiorca udostępnia kod bezpośrednio na stronie internetowej lub w aplikacji (np. „-20% na kozaki po wpisaniu kodu „XYZ”), to przy wszystkich produktach objętych kodem (np. kozakach) powinna znaleźć się informacja o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką.
W przypadku informowania o kodzie poza sklepem przedsiębiorcy (np. w reklamie telewizyjnej, w mobilnej aplikacji dla uczestników programu lojalnościowego, przez influencerów) obowiązek poinformowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką zależy od tego, co jest przedmiotem komunikatu. W przypadku informowania o obniżce dotyczącej konkretnego towaru należy podać również jego cenę sprzedaży oraz najniższą cenę z 30 dni przed obniżką.
Niezależnie od tego sklep musi przekazać informację o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką najpóźniej bezpośrednio po wpisaniu przez konsumenta kodu (np. na karcie produktu lub w koszyku – w zależności od miejsca, w którym znajduje się okienko do wpisania kodu).
W przypadku sklepów stacjonarnych, które udostępniają kody rabatowe na dane produkty w kasie sklepu (np. po zakończonych zakupach), przy wszystkich produktach objętych promocją po użyciu kodu powinna znaleźć się informacja o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką – od chwili, w której będzie możliwe zastosowanie kodu. Taka informacja powinna również znaleźć się na samym voucherze, jeśli umożliwia on obniżenie ceny konkretnego towaru.
Pamiętać o sankcjach
Jak zostało już wspomniane, choć wyjaśnienia mają stanowić ważny drogowskaz w stosowaniu nowych przepisów, a sam Prezes UOKiK zdaje sobie sprawę z trudności wynikających z omawianych regulacji, to nie można jednak zapominać o sankcjach grożących za nieprawidłową realizację nowych obowiązków.
Przypomnijmy, że zgodnie z ustawą o informowaniu o cenach towarów i usług za nieprawidłowości w zakresie informowania o obniżeniu ceny towarów lub usług, może zostać nałożona kara pieniężna do 20 000 zł przez Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej. Z kolei brak realizacji powyższych obowiązków co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy od stwierdzenia pierwszego naruszenia zagrożony jest karą pieniężną do 40 000 zł.
Prezes UOKiK wraz z Inspekcją Handlową przeprowadził już kontrole dużych sieci handlowych. Trzeba się jednak spodziewać dalszej intensyfikacji działań kontrolnych, w tym również wśród mniejszych przedsiębiorców.
