Negatywne skutki podwyżek płacy minimalnej. O ile wzrosną kary grzywny i składki ZUS?
Rozporządzenie przyjęte przez Radę Ministrów przewiduje wynoszący blisko 20% wzrost płacy minimalnej w 2023 r. Przełoży się to m.in. na kary grzywien za wykroczenia, a także przestępstwa skarbowe (które od lipca 2023 r. będą zagrożone sankcją w wysokości nawet ponad 34,5 mln zł). Wzrost płacy minimalnej bezpośrednio spowoduje też większe obciążenia z tytułu składek ZUS dla przedsiębiorców korzystających z preferencyjnych składek, a w sposób pośredni – poprzez podwyższenie przeciętnego wynagrodzenia – również dla przedsiębiorców rozliczających ZUS bez preferencji.
Jak informowaliśmy niedawno, w przyszłym roku planowany jest wzrost płacy minimalnej. Przypomnijmy, że aktualnie minimalne wynagrodzenie wynosi 3 010 zł brutto, natomiast w 2023 r. będzie ono podnoszone w dwóch etapach: najpierw, w styczniu – do kwoty 3 490 zł brutto, a później, od lipca 2023 r. – do 3 600 zł brutto. Wynika to z rozporządzenia wykonawczego przyjętego przez Radę Ministrów 13 września 2022 r. Przyszłoroczny wzrost płacy minimalnej będzie więc nieco wyższy niż pierwotnie planowano (3 383 zł brutto od stycznia i 3 450 zł brutto od lipca).
Wynosząca blisko 20% podwyżka płacy minimalnej będzie miała wpływ również na wysokość grzywien za przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Zanim przejdziemy do opisania skali ich wzrostu, warto przypomnieć, że to, czy podatnik będzie ponosił odpowiedzialność karną skarbową za wykroczenie skarbowe, czy za przestępstwo skarbowe, zależy od wartości uszczuplonej (lub narażonej na uszczuplenie) należności publicznoprawnej. Sprawca odpowie za wykroczenie skarbowe, jeżeli wartość ta nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu zabronionego. W przypadku wyższych kwot zaczynają się przestępstwa skarbowe.
Za wykroczenie nawet 72 000 zł…
Obecnie odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe powstaje, gdy zaległość wobec organów skarbowych wynosi maksymalnie 15 050 zł (wspomniana pięciokrotność kwoty minimalnego wynagrodzenia, które wynosi 3 010 zł). W przyszłym roku granicę między wykroczeniem a przestępstwem skarbowym wyznaczy – od stycznia 2023 r. – kwota 17 450 zł, a od lipca 2023 r. – 18 000 zł.
Jak wynika z kodeksu karnego skarbowego, karą za wykroczenie skarbowe jest grzywna określona kwotowo. Co do zasady, może być więc wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. Oznacza to, że aktualnie sankcją za popełnienie wykroczenia skarbowego jest grzywna wymierzana w granicach od 301 zł do 60 200 zł. Po wzroście płacy minimalnej w przyszłym roku, grzywna za popełnienie wykroczenia skarbowego kształtować się będzie od stycznia 2023 r. w granicach od 349 zł do 69 800 zł, a od lipca 2023 r. – w przedziale od 360 zł do 72 000 zł.
Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że kara grzywny może być wymierzona w drodze mandatu karnego, którego wysokość nie może przekroczyć pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, a więc aktualnie wysokość mandatu to maksymalnie 15 050 zł, a po przyjętych zmianach dotyczących płacy minimalnej – maksymalnie 17 450 zł (od stycznia 2023 r.) i 18 000 zł (od lipca 2023 r.).
Wynosząca blisko 20% podwyżka płacy minimalnej będzie miała wpływ na wysokość grzywien za przestępstwa i wykroczenia skarbowe. W przyszłym roku grzywna za popełnienie wykroczenia skarbowego wyniesie nawet do 69,8 tys. zł (72 tys. zł od lipca 2023 r). Sprawca przestępstwa skarbowego – w przypadku ukarania grzywną w maksymalnej liczbie stawek i według maksymalnej wartości stawki dziennej – do zapłaty będzie miał nawet 33,5 mln zł (34,6 mln zł od lipca 2023 r.).
Przepisy kks dopuszczają ponadto możliwość wymierzenia kary grzywny wyrokiem nakazowym, czyli wydanym na posiedzeniu bez udziału stron. Wówczas grzywna nie może przekroczyć dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Obecnie maksymalna kwota grzywny wymierzona wyrokiem nakazowym może wynosić więc 30 100 zł, a od stycznia 2023 r. wzrośnie do 34 900 zł, a następnie – od lipca 2023 r. – do 36 000 zł.
… a za przestępstwo nawet 34,6 mln zł
Za popełnienie przestępstwa skarbowego grozi z kolei sankcja w postaci kary grzywny (w stawkach dziennych), ograniczenia wolności bądź nawet pozbawienia wolności. Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek (co do zasady od 10 do 720) oraz wysokość jednej stawki dziennej. Ustalając tę drugą wartość, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być jednak niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności.
Aktualnie dzienna stawka grzywny wynosi więc od 100,33 zł do maksymalnie 40 133,33 zł. Natomiast od stycznia 2023 r. kształtować się będzie w granicach od 116,33 zł do 46 533,33 zł, a od lipca 2023 r. od 120 zł do maksymalnie 48 000 zł.
Na marginesie warto więc zauważyć, że gdyby w lipcu 2023 r. wymierzono sprawcy przestępstwa skarbowego grzywnę w maksymalnej liczbie stawek (tj. 720) i według maksymalnej wartości stawki dziennej (tj. 48 000 zł), to do zapłaty powstałaby kwota grzywny w wysokości 34 560 000 zł. Z kolei, minimalną karą grzywny byłaby kwota 1 200 zł (10 stawek x 120 zł).
Dodatkowo należy zaznaczyć, że kara grzywny za przestępstwo skarbowe orzeczona wyrokiem nakazowym może być wymierzona w granicach nieprzekraczających wysokości 200 stawek dziennych, chyba że kks przewiduje łagodniejszą karę. Oznacza to, że od stycznia 2023 r. kara grzywny wymierzona wyrokiem nakazowym będzie mogła wynieść od 1 163,30 zł (10 stawek x 116,33 zł) do 9 306 666 zł (200 stawek x 46 533,33 zł), a od lipca 2023 r. od 1 200 zł (10 stawek x 120 zł) do 9 600 000 zł (200 stawek x 48 000 zł).
Wzrosną też składki ZUS
Wśród negatywnych skutków wzrostu płacy minimalnej o blisko 20% należy wyróżnić nie tylko wzrost kar grzywien, którymi zagrożeni będą sprawcy wykroczeń i przestępstw skarbowych, ale też zwiększenie obciążeń z tytułu składek ZUS dla przedsiębiorców korzystających z preferencyjnych składek ZUS. Podstawę ich składek na ubezpieczenie społeczne stanowi bowiem kwota 30% minimalnego wynagrodzenia, który w przyszłym roku wyniesie 1 047 zł (od stycznia) i 1 080 zł (od lipca). W przypadku tej grupy przedsiębiorców do zapłaty z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od stycznia do czerwca 2023 r. będzie więc – co miesiąc – kwota 331,27 zł, a od lipca do grudnia 2023 r. – 341,71 zł.
W skali roku – w porównaniu z 2022 r. – przedsiębiorcy korzystający z preferencyjnych składek ZUS zapłacą więc o ponad 600 zł więcej.
Warto też wskazać, że prognozowany jest wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Ma ono wynieść 6 935 zł, co przełoży się na wzrost obciążeń z tytułu składek ZUS dla przedsiębiorców rozliczających ZUS bez preferencji. W ich przypadku podstawę składek na ubezpieczenie społeczne stanowi 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, co oznacza, że w 2023 r. podstawa ta może wzrosnąć do kwoty 4 161 zł. Łącznie składki na ubezpieczenie społeczne mogą więc wynieść 1 418,48 zł, podczas gdy w 2022 r. kwota ta wynosi 1 211,28 zł.
Autor: Żaneta Napora, adwokat