WSA: organ musi być w stanie uzasadnić wszczęcie postępowania
Aby sąd I instancji mógł skutecznie zbadać, czym kierował się organ, wszczynając postępowanie na gruncie kks, oraz czy jego głównym celem nie była chęć wpłynięcia na przedawnienie zobowiązania podatkowego (lub zapobieżenie wygaśnięciu skonkretyzowanej powinności podatkowej), okoliczności te winny być szczegółowo wykazane w uzasadnieniu kontrolowanego rozstrzygnięcia. Taką tezę zaprezentował WSA w Warszawie w sprawie ze skargi jednego z Klientów Kancelarii Gekko Taxens, uchylając decyzję wydaną przez Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego w Warszawie.
Wyrok z 21 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III SA/Wa 2576/21) wydany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie był związany z zadeklarowaniem przez skarżącą spółkę WDT żurawi budowlanych. Jednak najdalej idący zarzut skargi dotyczył wydania przez organy skarbowe decyzji w warunkach nadużycia prawa oraz instrumentalnego wykorzystania instytucji zawieszenia przedawnienia, a także wbrew zasadzie zaufania do organów podatkowych. W sprawie doszło bowiem do nieuzasadnionego wszczęcia postępowania karnego skarbowego, którego jedynym celem było zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
WSA: doszło do naruszenia ordynacji
Jak wskazywała Kancelaria Gekko Taxens, uzasadniając stanowisko skarżącego, sposób procedowania organów podatkowych świadczył – w sposób niemogący budzić wątpliwości – o skrajnie instrumentalnym i stanowiącym oczywiste nadużycie prawa wykorzystaniu instytucji prawnych dla osiągnięcia skutków prawnych korzystnych dla fiskusa. Schemat ten jest przykładem rażącego złamania zasady zaufania do organów podatkowych, poprzez zastosowanie nieakceptowalnej w demokratycznym państwie prawnym praktyki, polegającej na wszczynaniu przez organy podatkowe postępowania karnego skarbowego w sprawie hipotetycznego deliktu skarbowego tuż przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego – wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia tego zobowiązania, w sytuacji gdy pozostały do upływu podstawowego terminu przedawnienia deliktu skarbowego i zobowiązania podatkowego czas jest radykalnie zbyt krótki, by postępowanie karne skarbowe wyszło poza fazę in rem.
W uzasadnieniu wyroku uchylającego zaskarżoną decyzję, WSA wskazał wprost, że organ II instancji naruszył art. 210 § 4 ordynacji podatkowej, bowiem w sposób niedostateczny wyjaśnił, że nie doszło do instrumentalnego wszczęcia postępowania karnego skarbowego.
Mając na uwadze, że zarówno zakończenie kontroli celno-skarbowej, jak i wszczęcie postępowania karnego skarbowego należy do właściwości tego samego organu, to wykazanie, że nie doszło do instrumentalnego wszczęcia postępowania karnego tj. jedynie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia wymaga szczegółowego uzasadniania – podkreślił WSA w Warszawie. Tego zaś, że wszczęcie postępowania na gruncie kks nie miało charakteru instrumentalnego, organ nie zdołał – w ocenie Sądu – wykazać w sposób dostateczny.
WSA przyznał, że nie ulega wątpliwości, że celem postępowania karnego skarbowego jest doprowadzenie do usankcjonowania zachowania podatnika, z którym ustawodawca wiąże określoną karę. Oznacza to zatem, że postępowanie to wszczyna się w celu udowodnienia popełnienia zarzucanych czynów lub dopuszczenia się określonego zaniechania i doprowadzenia do ukarania podatnika przez sąd karny. Jeżeli jednak wszczęcie postępowania karnego skarbowego następuje jedynie z zamiarem skorzystania z możliwości zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego i tylko w celu udaremnienia przedawnienia tego zobowiązania, należy ocenić, czy organ podatkowy w rzeczywistości respektuje zasadę prowadzenia postępowania podatkowego w sposób budzący zaufanie podatnika do organów podatkowych oraz zasadę dobrej administracji.
WSA podkreślił, że mając na uwadze, że zarówno zakończenie kontroli celno-skarbowej, jak i wszczęcie postępowania karnego skarbowego należy do właściwości tego samego organu, to wykazanie, że nie doszło do instrumentalnego wszczęcia postępowania karnego tj. jedynie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia wymaga szczegółowego uzasadniania. Tego zaś, że wszczęcie przez Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego postępowania na gruncie kks nie miało charakteru instrumentalnego, organ nie zdołał – w ocenie Sądu – wykazać w sposób dostateczny.
Wkrótce problem zniknie?
Problem instrumentalnego wykorzystywania przez organy skarbowe analizowanej instytucji ma szansę zostać ostatecznie wyeliminowany, jeżeli wejdzie w życie planowana nowelizacja ordynacji podatkowej, która zakłada m.in. usunięcie kontrowersyjnego przepisu art. 70 § 6 pkt 1, przewidującego możliwość zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z chwilą zawiadomienia podatnika o wszczęciu postępowania karnego skarbowego w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, jeśli przestępstwo (lub wykroczenie) wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Więcej informacji na ten temat znajduje się w tekście „Obszerny projekt zmian w ordynacji podatkowej”.
Mając na uwadze częstotliwość występowania nieprawidłowości na tym tle, kierunek planowanych zmian, należy ocenić – z perspektywy podatników – pozytywnie.
Autor: Katarzyna Jessa, adwokat, mediator
Dodatkowe materiały: